حقیقت این است که بین تحقیقات بازاریابی و تحقیقات بازار (Market research) مرز دقیقی وجود ندارد؛ زیرا این دو مفهوم بهویژه در بخش فعالیتها همپوشانی زیادی دارند. اما در عین حال تفاوتها نیز پابرجا است. نقاط مشترک این دو تحقیق عبارتند از:
· گردآوری نظرات مشتریان درباره برند و کارایی، قیمت و مزایا و معایب محصولات یا خدمات یک شرکت یا سازمان
· تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده
· ارائه گزارشات آماری و تحلیلی از دادهها به شرکت
تحقیقات بازاریابی اما فعالیتهای بیشتری را دربرمیگیرد. برخی از این فعالیتها عبارتند از: گردآوری دادههایی درباره برندهای رقیب و شیوه بازاریابی محصولات و خدمات آنها، شناخت نقاط ضعف و قوت بازاریابی فعلی، بررسی میزان موفقیت کمپینهای بازاریابی و تبلیغات فعلی، ایجاد استراتژی برای رفع مشکلات و موانع موفقیت در بازاریابی و تحلیل بیشتر و عمیقتر تمامی دادهها با هدف رشد کسبوکار و افزایش فروش.
از سوی دیگر میتوان گفت که اگرچه تحقیقات در بازاریابی و تحقیقات بازار، هردو به رفتار مصرفکنندگان میپردازند، اما نوع اول به طور خاص در مورد فرآیندهای بازاریابی، مانند اثربخشی تبلیغات و اثربخشی فرآیندها و شیوههای فروش است؛ درحالیکه تحقیقات بازار به طور خاص به بازارها و فرآیند توزیع مربوط و محدود میشود.
اثر تحقیقات بازاریابی بر عملکرد مدیران کسبوکار
امروزه در شرکتهای پیشرو و موفق، هیچ مدیری بدون اطلاعات دقیق حاصل از تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی، در مورد استراتژی بازاریابی، تبلیغات و توزیع محصول یا ارائه خدمات، تصمیمگیری نمیکند. انتظار مدیران نیز این است که اطلاعاتی که دریافت میکنند، دقیق، قابل اعتماد، بهروز و معتبر باشد.
بازاریابی یک محیط رقابتی است و هزینههای بازاریابی نیز هزینههایی قابل توجه هستند. بنابراین مدیران شرکتها در حین استفاده از یک استراتژی بازاریابی و یا حتی پیش از استفاده از آن به کمک محققان بازاریابی میتوانند احتمال و میزان موفقیت آن را بررسی کنند.
تحقیقات تجاری را بهطور کل میتوان به دو دوره قبل از ظهور اینترنت و پس از آن تقسیمبندی کرد. شواهد برای جمعآوری دادههای تحقیقات تجاری به دوره قرون وسطی برمیگردد. در سال ۱۳۸۰ میلادی، یوهان فاگر، تولیدکننده نساجی آلمانی، از آگسبورگ به گرابن سفر کرد تا اطلاعات صنعت نساجی بینالمللی را جمعآوری کند.
فاگر نامههای مفصلی در مورد شرایط تجارت در مناطق گوناگون رد و بدل کرد. اگرچه این نوع اطلاعات در آن زمان "اطلاعات تجاری" نامیده میشد ، اما برای مجموعهای سیستماتیک از اطلاعات بازاریابی سابقهای جدید ایجاد کرد. تحقیقات بازاریابی در تمامی دوران قبل از ظهور اینترنت بر گردآوری دادههای فروش متمرکز بود؛ اما ظهور اینترنت در نیمه دوم قرن بیستم باعث تحولی اساسی در این نوع از تحقیقات شد.
تجزیه و تحلیل وب، نتیجه نیاز به ردیابی رفتار بازدیدکنندگان سایت است و با افزایش محبوبیت تجارت اینترنتی و تبلیغات وب، امکان برقراری ارتباط دو طرفه بین مشاغل و مصرفکنندگان به امری اجتناب ناپذیر تبدیل شده است. ظرفیت تعامل با مشتریان آنلاین، حجم زیادی از دادهها را که پیش از این در دسترس نبود، را در اختیار بازاریابی قرار داده است.
· ردیابی آگهی: ابزار این تحقیقات، یک آگهی هدفمند برای انجام تحقیقات دورهای یا مداوم در بازار با هدف نظارت بر عملکرد یک برند و شرایط محصولات آن در بازار است
· تحقیقات تبلیغاتی: برای ردیابی اثر تبلیغات در هر رسانه، اندازهگیری توانایی جلب توجه تبلیغات (AttentionTracking)، برقراری ارتباط با پیام و ایجاد انگیزه در مصرفکننده برای خرید محصول یا خدمات انجام میشود
· تحقیق درباره آگاهی از نام تجاری: اندازهگیری میزان تشخیص یا بهیادسپاری نام تجاری یا نام محصول توسط مصرفکنندگان
· تحقیقات برند: مصرفکنندگان با برند چه ارتباطی دارند؟
· تحقیق در مورد ویژگیهای برند: ویژگی های کلیدی که وعدهها و اهداف برند را توصیف میکنند، کدام ویژگیها هستند؟
· آزمایش نام تجاری: مصرفکنندگان در مورد نام محصولات چه احساسی دارند؟
· فرآیند تصمیمگیری خریدار: برای تعیین انگیزه خرید مردم و ترسیم مراحل و فرآیند تصمیمگیری به خرید استفاده میشود
· ردیابی نگاه: تجزیه و تحلیل رفتار بصری مصرفکننده در مقابل سایت، تبلیغات، طراحی بستهبندی و قفسههای فروش بهکار میرود
· تست مفهوم: برای آزمایش پذیرش مفاهیم توسط مصرف کنندگان هدف انجام میشود
· تست کپی: یک روند تحلیلی برای پیشبینی موفقیت آگهی و تبلیغات، قبل از انتشار آن است که شامل تحلیل سطح توجه مخاطبان، ارتباط با برند، انگیزه، سرگرمی، ارتباطات و تجزیه جریان توجه به آگهی و جریان احساسات میشود
· تحقیق درباره رضایت مشتری: مطالعات کمی یا کیفی که به درک رضایت مشتری از یک معامله فروش میانجامد
· برآورد تقاضا: برای تعیین سطح تقریبی تقاضا برای محصول انجام میشود
· ردیابی کانال توزیع: برای ارزیابی نگرش توزیعکنندگان و خردهفروشان به یک محصول، برند یا شرکت انجام میشود
· هوش استراتژیک اینترنت: جستجوی نظرات مشتریان در اینترنت در چتها، گروههای آنلاین، صفحات وب، وبلاگها و در صورت نیاز در شبکههای اجتماعی انجام میشود
· اثربخشی بازاریابی و تجزیه و تحلیل آن: ایجاد مدلها و اندازهگیری نتایج برای تعیین اثربخشی فعالیتهای بازاریابی
· خرید اسرارآمیز: نماینده شرکت تحقیقات بازاریابی به صورت ناشناس با فروشنده تماس میگیرد و نشان میدهد که در حال خرید محصول است؛ سپس کل تجربه را ثبت و سپس تحلیل میکند
· تحقیقات موقعیتیابی: بازار هدف، برند را نسبت به رقبا چگونه میبیند؟
· آزمایش کشش قیمت: تعیین میزان حساسیت مشتریان نسبت به تغییرات قیمت
· پیشبینی فروش: تعیین سطح مورد انتظار فروش با توجه به سطح تقاضا و عوامل دیگری مانند: هزینه تبلیغات و ارتقا فروش
· تحقیقات تقسیمبندی: تعیین ویژگیهای جمعیت شناختی، روانشناختی، فرهنگی و رفتاری خریداران بالقوه
حقیقت این است که دامنه تحقیقات در روش تحقیقات بازاریابی از هر نوع تحقیقات دیگر در زمینه بازاریابی و کسبوکار گستردهتر است. بههمین دلیل دادههای گردآوری شده در آن نیز بیشتر و نتایج حاصل از تحلیل این دادهها دقیقتر و عمیقتر است. این تحقیقات با تکیه بر دانشهای ریاضیات، روشهای آمارگیری و دانش آمار و فنآوریهای تحت وب به یک تخصص پیشرفته با نتایج اثربخش مبدل شده است.
تحقیقات بازاریابی میتواند به شما بگوید چگونه کمپین بازاریابی ایجاد کنید؛ چه نوع کمپینی در زمینه بازاریابی یا تبلیغات موثر است؛ میزان موفقیت کمپینهای فعلی را رصد میکند؛ نقاط ضعف و قوت هر تکنیک و روشی را در زمینه بازاریابی، تبلیغات، توزیع و فروش با تکیه بر دادههای مبتنیبر مصرفکنندگان، گوشزد میکند و در یک کلام، با نتایج آماری حاصل از رفتار مشتریان، بهترین شیوهها را برای رشد کسبوکار، موفقیت در عملیات برندینگ، افزایش سهم بازار، افزایش فروش و سودآوری بیشتر به شما پیشنهاد میدهد.
شناخت بازار هدف، قیمتگذاری مناسب و تکنیکهای بازاریابی و تبلیغات در هر کسبوکاری اهمیت دارد؛ اما تحقیقات بازاریابی به ما میآموزد، این موارد تنها بخشی از ملزومات کار بازاریابی است. تحقیقات بازاریابی راه حلهایی دارد که به ما میآموزد چگونه با گردآوری دادههای تحقیقاتی از بازار، مشتریان و حتی از شیوههای بازاریابی که به کار میبریم، برای رفع نقاط ضعف بازاریابی و ایجاد بهترین استراتژی بازاریابی استفاده کنیم. در ادامه با مفهوم تحقیقات بازاریابی و نقش آن در موفقیت کسبوکارها آشنا خواهید شد.
تحقیقات بازاریابی (Marketing research) عبارت است از جمعآوری، ثبت و تجزیه و تحلیل دادههای کمی و کیفی در مورد مسائل مربوط به بازاریابی محصولات و خدمات یک کسبوکار. هدف از این فعالیت، شناسایی و ارزیابی نحوه تغییر روند و شیوههای بازاریابی است. نتیجه به کاربردن پیشنهادهای این فعالیت نیز، ایجاد تغییر در رفتار مخاطبان هدف و تبدیل مشتریان بالقوه به خریداران قطعی است.
دیوید آگیلوی که او را پدر علم تبلیغات مینامند، گفته است: «اگر محصول شما به فروش نمیرود؛ تبلیغات شما به حد کافی خلاقانه نیست. پس برای فروش موفق محصول باید اوج خلاقیت خود را به کار بگیرید تا بتوانید فروشی موفق داشته باشید و سود زیادی بهدست آورید.»
تحقیقات بازاریابی اما به ما میآموزد؛ مساله فقط خلاقیت نیست؛ مساله گردآوری دادههای بازاریابی، تحلیل آنها و پیدا کردن نقاط ضعف و قوت در بازاریابی است. بدون یافتن این نقاط، خلاقیت در تبلیغات، کارایی ندارد. در مقابل با گردآوری و تحلیل دادهها میتوانید خلاقیت را به عنوان عنصری هدفمند در راستای پوشاندن نقاط ضعف و تاکید بر نقاط قوت به کار بگیرید.
بهتر است برای توضیح بهتر یک مثال بزنیم. در زمان معرفی گوشی گلکسی اس ۳، شرکت اپل بهتازگی آیفون ۵ را معرفی کرده بود و سهم مناسبی از بازار را بهدست آورده بود. سامسونگ در چنین شرایطی آینده فروش محصول خود را در خطر میدید. بنابراین در زمینه فروش آیفون ۵ تحقیقات بازاریابی را بهکار گرفت.
شرکت سامسونگ با دادههایی که از مقایسه امکانات دو گوشی گلکسی اس ۳ و آیفون اپل در دست داشت و دادههایی که از نظرات مشتریان آیفون ۵ و تکنیکهای بازاریابی و تبلیغات این محصول بهدست آورد، متوجه شد که باید روی چه نکاتی در بازاریابی و تبلیغ محصول خود تاکید کند. بنابراین تحقیقات بازاریابی باعث شد این شرکت بتواند در فروش محصولات آتی خود موفق عمل کند.
از سوی دیگر دادههای بازاریابی عموما به دو بخش دادههای کمی با ویژگی عددی و دادههای کیفی با ویژگی توضیحی و توصیفی تقسیم میشوند. یکی از اهداف تحقیقات بازاریابی، ایجاد همخوانی بین این دو گروه از اطلاعات است. برای مثال باید بتوانیم نمودارها را با مساله روانشناسی مشتریان وفق دهیم تا بتوانیم در مورد تغییر یا ایجاد استراتژی بازاریابی تصمیم بگیریم.
امروزه فناوریهای تحلیل و بهینهسازی وبسایت و توسعه ابزارهایی مانند: گروههای متمرکز آنلاین، کمپینها، شبکههای اجتماعی و نظرسنجیهای آنلاین به شرکتها اجازه میدهد تا انگیزههای مصرفکنندگان را عمیقتر رهگیری و بررسی کنند؛ بینش خود را تقویت کنند؛ و از این دادهها برای افزایش سهم خود از بازار استفاده کنند.
مشاوران تحقیقات بازاریابی در عصر حاضر علاوهبر دادههای فروش، در تمام مراحل دیگر میتوانند دادههای مبتنیبر رفتار مصرفکنندگان را گردآوری و تحلیل کنند. همچنین دستگاه های تلفن همراه کانال کاملی را برای شرکتهای تحقیقاتی ایجاد کردهاند تا برداشتهای فوری از خریداران را دریافت کنند و دیدگاه جامعی نسبت به رفتار مصرفکنندگان در بازارهای هدف داشته باشند.
انواع تحقیقات بازاریابی بر اساس طیف خدمات
سازمانها و کسبوکارهای گوناگون به دو دلیل به تحقیقات بازاریابی نیاز پیدا میکنند؛ اول، شناسایی و دوم حل مشکلات بازاریابی. این تمایز به عنوان پایهای برای طبقهبندی تحقیقات بازاریابی به تحقیقات شناسایی مشکلات و تحقیقات حل مسئله عمل میکند. همچنین انواع دیگری از تحقیقات بازاریابی وجود دارد که وجه تمایز آنها در شیوهها و میزان ارائه خدمت و خدمات سفارشی بر اساس نیازهای مشتریان است. انواع تحقیقات بازاریابی بر اساس طیف خدمات را با هم بررسی میکنیم؛
· تحقیقات شناسایی مشکلات: برای کمک به شناسایی مشکلاتی انجام میشود که معمولا در ظاهر آشکار نیستند و هنوز وجود دارند یا احتمالا در آینده ایجاد میشوند
· خدمات استاندارد: مطالعات تحقیقی هستند که برای شرکتهای مختلف به روش استاندارد انجام شدهاند. به عنوان مثال روش های اندازهگیری اثربخشی تبلیغات به گونهای استاندارد شدهاند که میتوان نتایج را در مطالعات مختلف مقایسه کرد و هنجارهای ارزشیابی ایجاد کرد
· خدمات سفارشی: طیف گستردهای از خدمات تحقیقات بازاریابی را ارائه میدهند که متناسب با نیازهای خاص مشتری طراحی شده است
· خدمات محدود: مشاوران تحقیقات بازاریابی با خدمات محدود، در یک یا چند مرحله از پروژه تحقیقات بازاریابی تخصص دارند. این مراحل ممکن است از انواع: خدمات میدانی، کدگذاری و ورود دادهها، تجزیه و تحلیل دادهها، خدمات تحلیلی و محصولات برند باشند
· خدمات میدانی: در این نوع از خدمات، دادهها از طریق اینترنت و مصاحبه حضوری یا تلفنی گردآوری میشوند. برخی از شرکتهای مشاوره بازاریابی امکانات مصاحبه گسترده با مشتریان در سطح منطقه یا حتی سراسر کشور را برای مشتریان ایجاد میکنند
· خدمات کدگذاری و ورود دادهها: شامل ویرایش پرسشنامههای تکمیل شده، توسعه طرح کدگذاری و رونویسی دادهها روی سخت افزارهای ذخیره اطلاعات برای ورود به رایانه است. NRC Data Systems چنین خدماتی را ارائه میدهند
· خدمات تحلیلی: این نوع از خدمات شامل طراحی و پیشآزمون پرسشنامهها، تعیین بهترین ابزارهای گردآوری دادهها، طراحی طرحهای نمونهگیری و دیگر جنبههای طرح تحقیق است
· خدمات تجزیه و تحلیل دادهها: توسط شرکت هایی ارائه می شود که در تجزیه و تحلیل دادههای کمی مانند اطلاعاتی که در نظرسنجیهای بزرگ به دست آمده است، تخصص دارند.
· محصولات و خدمات تحقیقات بازاریابی برند: روشهای جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادههای تخصصی هستند که برای رسیدگی به انواع خاصی از مشکلات تحقیقات بازاریابی توسعه یافتهاند و مانند یک محصول با یک نام تجاری به بازار عرضه میشوند
تحقیقات بازاریابی فرآیندهای پرشمار و پیچیده دارد که فقط باید توسط شرکتهای مشاوره بازاریابی و مشاوران متخصص در این زمینه خاص انجام شوند. بیشک برای انجام نظرسنجیها، راهاندازی کمپین بازاریابی و شناسایی و حل مشکلات از خود بازاریابان و نیز محققان بازار میتوان به عنوان نیروهایی برای گردآوری اطلاعات یا پیادهسازی تصمیمها استفاده کرد؛ اما تمامی روندها باید تحت مدیریت محققان و مشاوران تحقیقات بازاریابی انجام شود. در ادامه برخی از تکنیکهای تحقیقات بازاریابی را در مراحل مختلف با هم مرور میکنیم:
بازاریابی مدرن دیگر بهمعنای پرزنت کردن حضور و استفاده از روشهای سنتی بازاریابی و حتی ارائه اطلاعات خام نظرسنجیها به مدیران نیست. همچنین تحقیقات نوین بازاریابی به ما نشان میدهد: تولید، عرضه و فروش موفق محصولات و خدمات شرکتها بدون آگاهی دقیق از نگرش امروز مشتریان و رفتار آنها در آینده بسیار دشوار است.
بنابراین اطلاعات اگر میخواهید روند پیشرفت و موفقیت شرکت و کسبوکار خود را به پیشامدهای تصادفی نسپارید، ما استفاده از خدمات تحقیقات بازاریابی را که توسط گروه بازاریابی حل مساله ارائه میشوند، به شما پیشنهاد میکنیم.
گروه بازاریابی حل مساله با بهرهگیری از متخصصین خود میتواند تمامی مراحل تحقیقات بازاریابی از گردآوری دادهها از مشتریان، تحقیقات میدانی بازار، طبقهبندی و تجزیه و تحلیل دادهها و تحقیق در تمامی روندهای بازاریابی، توزیع و فروش را متناسب با نیازها و نوع کسبوکار و بازار هدف انجام دهد. بیشک این روندها بستری مناسب برای رشد کسبوکار شما و اوجگیری و برتری نسبت به رقبای شما خواهد شد.